Wypowiedzenie umowy o pracę z powodu likwidacji firmy

Pracodawca będący osobą fizyczną likwiduje działalność. Czy w tej sytuacji nastąpi wygaśnięcie umów o pracę? Jak postąpić w przypadku pracowników chronionych?

Likwidacja pracodawcy nie jest zdarzeniem powodującym wygaśnięcie umowy o pracę. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 września 2001 r. (sygn. akt I PKN 830/00, OSNP 2003/15/355), w przypadku likwidacji pracodawcy zakończenie stosunku pracy wymaga rozwiązania umowy o pracę w sposób prawem przewidziany. Nawet pracodawca, który zlikwidował firmę wykreślając ją z ewidencji, nie przestał być pracodawcą dla swoich pracowników. Podmiotem zatrudniającym pracowników jest bowiem przedsiębiorca - osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, nie zaś "działalność gospodarcza" lub miejsce jej prowadzenia - zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym. Jednak odpadnięcie celu w jakim pracodawca zatrudniał pracowników (wykreślenie działalności gospodarczej z ewidencji) i likwidacja placówki zatrudnienia, uzasadniają, co do zasady, wypowiedzenie stosunku pracy.

W razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy powszechna ochrona przed wypowiedzeniem stosunku pracy nie ma, w myśl art. 41¹§ 1 K.p., zastosowania. Oznacza to, że nie stosuje się przepisów:

art. 38 K.p. o konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony,
art. 39 K.p. regulującego ochronę pracowników w wieku przedemerytalnym,
art. 41 K.p. stanowiącego o zakazie wypowiadania umowy w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika (np. urlopu wypoczynkowego, niezdolności do pracy spowodowanej chorobą itp.).

Likwidowany pracodawca może również wypowiedzieć umowę o pracę pracownicy w ciąży uzgadniając z zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę z taką pracownicą (art. 177 § 4 K.p.). Jeśli nie jest możliwe zapewnienie w tym okresie innego zatrudnienia pracownicy przysługują świadczenia z ustawy zasiłkowej. W przypadku gdy u pracodawcy nie działają związki zawodowe, pracodawca samodzielnie podejmuje decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę z pracownicą w ciąży.

Wypowiadając umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony z omawianych przyczyn pracodawca może skrócić okres wypowiedzenia gdy wynosi on 3 miesiące (najwyżej do 1 miesiąca) - art. 36¹ K.p. Oświadczenie woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia w ww. trybie może być złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, a nie w okresie późniejszym (por. wyrok SN z dnia 19 grudnia 1990 r., sygn. akt I PR 391/90, OSNC 1992/11/206).

W razie skrócenia wypowiedzenia, za pozostałą część tego okresu pracownikowi przysługuje odszkodowanie, obliczone jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Odszkodowanie to przysługuje z samego tylko tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia, niezależnie od okoliczności czy po rozwiązaniu stosunku pracy były pracownik pozostaje bez pracy.

Ważne: Skrócenie przez pracodawcę okresu wypowiedzenia umowy o pracę powoduje rozwiązanie tej umowy z upływem skróconego okresu.

Przykład

Pracodawca będący w likwidacji w dniu 19 października 2012 r. wypowiedział pracownikowi zatrudnionemu od 7 lat umowę o pracę na czas nieokreślony. Wypowiedzenie upłynęłoby dopiero 31 stycznia 2013 r. Pracodawca na podstawie art. 36¹ K.p. skrócił okres wypowiedzenia do 1 miesiąca. Umowa o pracę rozwiąże się z dniem 30 listopada br. Pracownikowi przysługuje odszkodowanie za 2 miesiące, ustalone jak ekwiwalent za urlop.

Wspomnijmy, że na podstawie art. 36 § 6 K.p. istnieje możliwość ustalenia przez strony wcześniejszego terminu rozwiązania umowy o pracę, po dokonaniu jej wypowiedzenia przez pracownika albo przez pracodawcę. Dotyczy ona nie tylko trzymiesięcznych wypowiedzeń, ale również krótszych i może być zastosowana w trybie porozumienia stron. W powyższym przypadku nie przysługuje odszkodowanie, a jedynie wynagrodzenie do dnia rozwiązania umowy o pracę.

W razie ogłoszenia upadłości albo likwidacji pracodawcy dopuszczalne jest rozwiązanie umów na czas określony bez klauzuli o możliwości ich wypowiedzenia oraz umów zawartych na czas wykonania określonej pracy - za dwutygodniowym wypowiedzeniem (art. 41¹ § 2 K.p.).

Przykład

Pracodawca w likwidacji rozwiązuje umowy o pracę za wypowiedzeniem. Z dwoma pracownikami umowy zostały zawarte na okres 5 miesięcy i prawidłowo nie zawierają postanowienia o dopuszczalności wcześniejszego ich rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Mimo braku klauzuli w treści umów, pracodawca wypowiedział wskazanym pracownikom terminowe umowy o pracę powołując się na art. 41¹ § 2 K.p.