Przesłanki wydłużenia i skrócenia okresu wypowiedzenia

Cechą charakterystyczną rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem jest ustanie zatrudnienia po upływie ustawowo ustalonego okresu wypowiedzenia. W niektórych przypadkach okresy te mogą jednak zostać skrócone. Dopuszczalne jest również ich umowne wydłużenie.

Wydłużenie wypowiedzenia

Zgodnie z art. 36 § 5 K.p., w przypadku pracownika zatrudnionego na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną za mienie powierzone okres wypowiedzenia może wynosić:

1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
3 miesiące, gdy był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy.

Wprowadzenie dłuższego okresu wypowiedzenia dla pracownika odpowiedzialnego materialnie następuje przez wprowadzenie odpowiedniego zapisu do umowy o pracę.

W piśmiennictwie i orzecznictwie z zakresu prawa pracy przyjmuje się również dopuszczalność wydłużenia okresu wypowiedzenia w umowie o pracę na mocy obopólnej zgody. Taki umowny okres wypowiedzenia musi być dla pracownika rozwiązaniem korzystniejszym niż uregulowania ustawowe.

To, czy umowny okres wypowiedzenia jest faktycznie korzystny dla pracownika, generalnie ustala się na dzień wprowadzenia zapisu o dłuższym wypowiedzeniu do umowy o pracę. Istnieje jednak ryzyko, że w razie zmiany sytuacji faktycznej, zaistniałej po wprowadzeniu do umowy zapisu o dłuższym wypowiedzeniu, pracownik zakwestionuje ten zapis i zastosuje krótszy, ustawowy okres wypowiedzenia jako korzystniejszy dla niego. Do tej kwestii odniósł się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2006 r., sygn. akt I PK 97/05 wskazując że:

"(...) Ocena ważności postanowienia umowy o pracę wprowadzającego dłuższy okres jej wypowiedzenia dla pracownika (art. 18 § 2 K.p.) musi być odniesiona do konkretnych okoliczności sprawy, a w szczególności całokształtu regulacji umownych, w sposób zobiektywizowany uwzględniający warunki z chwili zawarcia umowy oraz "bilans korzyści i strat" dla pracownika. (...)"

Skrócenie wypowiedzenia przez pracodawcę

Długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę generalnie jest ustalona ustawowo i zależy od posiadanego przez pracownika stażu zakładowego (z wyjątkiem umowy na okres próbny). W określonych sytuacjach Kodeks pracy przewiduje jednak możliwość jednostronnego skrócenia przez pracodawcę okresu wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony z 3-miesięcznego wypowiedzenia do najwyżej 1 miesiąca. Powyższe wynika z art. 36¹ K.p., zgodnie z którym skrócenie wypowiedzenia na podstawie tego przepisu jest dopuszczalne w razie:

ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
zaistnienia innych przyczyn niedotyczących pracownika.

Oświadczenie woli pracodawcy o skróceniu okresu wypowiedzenia w trybie art. 36¹ § 1 K.p. musi być złożone łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, co najczęściej następuje poprzez wprowadzenie odpowiedniego zapisu do treści wypowiedzenia. Potwierdził to SN w wyroku z dnia 19 grudnia 1990 r., sygn. akt I PR 391/90, wskazując, że:

"(...) Oświadczenie woli zakładu pracy o skróceniu okresu wypowiedzenia w trybie art. 36¹ § 1 K.p. może być złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę (...)".

W razie zastosowania skróconego okresu wypowiedzenia w trybie art. 36¹ K.p., zatrudnionemu przysługuje odszkodowanie za niewykorzystaną część wypowiedzenia, obliczone według zasad obowiązujących dla ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Okres, za który przyznano odszkodowanie, wlicza się pracownikowi, który w tym okresie pozostawał bez pracy, do stażu pracy. Okres "zabranego" wypowiedzenia, za który przysługuje odszkodowanie, wykazuje się odrębnie w treści świadectwa pracy. Jednak ostatnim dniem zatrudnienia jest dzień upływu skróconego wypowiedzenia (co również należy wykazać w treści świadectwa).

Porozumienie o skróceniu wypowiedzenia

Jeśli w danej sytuacji nie zachodzą przesłanki do skrócenia wypowiedzenia na podstawie art. 36¹ K.p., strony mogą to uczynić na mocy art. 36 § 6 K.p. Na jego podstawie, okres wypowiedzenia może zostać skrócony na mocy porozumienia stron, poprzez ustalenie wcześniejszego terminu rozwiązania umowy, niż wynikałoby to z dokonanego wypowiedzenia. Propozycję w tym zakresie może złożyć pracownik i pracodawca, po dokonaniu wypowiedzenia. Wcześniejszy termin zakończenia umowy strony mogą wyznaczyć dowolnie, wskazując go w porozumieniu. Ustalona w porozumieniu data będzie ostatnim dniem zatrudnienia. Przy tym trybie skrócenia wypowiedzenia pracownik nie ma prawa do odszkodowania za niewykorzystany okres wypowiedzenia.

Zawarcie porozumienia o skróceniu wypowiedzenia na mocy art. 36 § 6 K.p., nie zmienia trybu rozwiązania umowy.

Mimo zawarcia porozumienia, o którym mowa w art. 36 § 6 K.p., w świadectwie pracy jako tryb rozwiązania umowy o pracę należy wskazać wypowiedzenie, podając stronę, która go dokonała. Natomiast nie jest konieczne, aby w świadectwie pracy odnotować fakt zawarcia porozumienia w sprawie wcześniejszego terminu ustania zatrudnienia.