Możliwość zmiany niektórych warunków zatrudnienia za porozumieniem stron

Jakie warunki zatrudnienia można zmienić na mocy porozumienia stron? Czy sporządzając kolejny aneks do umowy o pracę należy odnieść się w nim do pierwszej umowy, czy też do ostatniego aneksu?

Za porozumieniem stron, aneksem, można zmienić m.in. wysokość wynagrodzenia, rodzaj stanowiska pracy, zakres obowiązków, miejsce świadczenia pracy, wymiar czasu pracy, a także rodzaj zawartej umowy, tj. z terminowej na bezterminową, a nawet z bezterminowej na terminową. Co prawda można spotkać argumenty, że w tym ostatnim przypadku mamy do czynienia z czasem trwania umowy o pracę, a nie z jednym z warunków zatrudnienia i właściwsze byłoby najpierw rozwiązanie umowy np. terminowej, a następnie zawarcie kolejnej na czas nieokreślony, ale praktyka dopuszcza dokonanie takiej zmiany aneksem. Potwierdza to orzecznictwo. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z 5 sierpnia 1980 r. (sygn. akt I PR 52/80, OSNC 1981/2-3/39) uznał, że: "Porozumienie stron w przedmiocie zmiany umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na umowę o pracę na czas określony jest dopuszczalne i wywołuje wynikające z treści porozumienia skutki prawne. (...)". W uzasadnieniu do tego wyroku czytamy, że: "(...) Jeżeli zatem strony zgodnie mogą definitywnie rozwiązać stosunek pracy, to nie ma uzasadnionych podstaw do twierdzenia, iż strony w wyniku porozumienia nie mogą przekształcić treści istniejącego stosunku pracy, choćby dokonana z woli obu stron zmiana była niekorzystna dla pracownika. (...)". W kolejnym wyroku z 29 września 1998 r. (sygn. akt I PKN 289/98, OSNC 1999/20/647) Sąd ten orzekł, iż: "Zmiana umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w umowę na czas określony wskutek zgodnego oświadczenia woli stron nie narusza art. 18 § 1 K.p.".

Zwracamy uwagę! Rodzaju umowy o pracę nie można zmienić w trybie wypowiedzenia zmieniającego. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w dniu 28 kwietnia 1994 r. (sygn. akt I PZP 52/93) podjął uchwałę, zgodnie z którą: "Nie jest dopuszczalna - przez dokonanie wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 § 1 K.p.) - zmiana rodzaju umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na umowę na czas określony.".

Modyfikując warunki zatrudnienia za porozumieniem stron, aneksem, najlepiej odnosić się w nim do pierwszej umowy o pracę. Potwierdza to też sama treść aneksu. Przypominamy, że do aneksowania umów o pracę na podstawie art. 300 K.p. stosuje się art. 77 K.c., który stanowi, że uzupełnienie lub zmiana umowy wymagają zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. Aneks do umowy o pracę powinien zawierać:

datę i miejsce zawarcia porozumienia,
dane pracodawcy,
dane pracownika,
oznaczenie dokumentu, np. "aneks nr ............ do umowy zawartej w dniu ............ między ............ (zwanym dalej pracodawcą), a ............ (zwanym dalej pracownikiem)",
oznaczenie zmienianego postanowienia umowy ze wskazaniem na nową treść,
datę wejścia w życie zmian wprowadzanych aneksem,
zastrzeżenie, że pozostałe warunki umowy nie ulegają zmianie,
podpisy (i pieczątki) stron porozumienia.

]

Wzór aneksu do umowy o pracę dostępny w dziale Prawo pracy w Programie DRUKI Gofin

Przykładowo treść aneksu do umowy o pracę zawartej 1 lutego 2022 r. na czas określony, dotycząca zmiany od 1 lipca 2024 r. jej rodzaju na czas nieokreślony, może brzmieć: "Pracodawca i Pracownik zgodnie oświadczają, że z dniem 1 lipca 2024 r. zmienia się postanowienie umowy o pracę zawartej 1 lutego 2022 r. określające jej rodzaj na następujący: »umowa o pracę zostaje zawarta na czas nieokreślony«.". Zatem umowa o pracę zawarta 1 lutego 2022 r. na czas określony z datą 1 lipca 2024 r. będzie już bezterminowa, ale inne jej postanowienia pozostają bez zmian. Jeśli pracodawca zechce dalej zmieniać warunki umowy, to będzie aneksował nadal postanowienia umowy z 1 lutego 2022 r., kiedy to rozpoczął się stosunek pracy.

Zwracamy uwagę! Aneks do umowy o pracę będzie - ex lege - uznany za kolejną, nową umowę o pracę, gdy na mocy porozumienia stron zostanie przedłużony okres trwania umowy na czas określony. To rozwiązanie szczególne uregulowane w art. 25¹ § 2 K.p. Ze względu na ochronę pracownika przed celowym omijaniem Kodeksowego ograniczenia związanego z terminowym zatrudnieniem przyjmuje się tu fikcję prawną, że umowa dotychczasowa została rozwiązana, a nowa jest kolejną.