Warunki zatrudnienia pełnoletniego pracownika po zakończeniu nauki zawodu

1) Zawarliśmy umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego (nauka zawodu) na czas określony od 13 lutego do 3 grudnia 2019 r. z pełnoletnią osobą na warunkach określonych dla pracowników młodocianych. W trakcie jej trwania ukończyła ona 19 lat (12 kwietnia 2019 r.) oraz uzyskała świadectwo i dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie sprzedawca (30 sierpnia 2019 r.). Czy w związku z tym nadal ma status pracownika młodocianego? Nadmieniamy, że do okresu zatrudnienia w celu nauki zawodu zaliczona została praca u poprzednich pracodawców w wymiarze 26 miesięcy i 9 dni.

Pracownik przestał być pracownikiem młodocianym po zakończeniu nauki zawodu, kontynuowanej na warunkach przewidzianych dla młodocianych po osiągnięciu 18 lat.

Status pracownika młodocianego przysługuje zasadniczo jedynie osobom między 15. a 18. rokiem życia (art. 190 § 1 K.p.). Po uzyskaniu pełnoletności możliwe jest jednak:

zatrudnienie na zasadach określonych w dziale IX Kodeksu pracy dotyczącym przyjmowania do pracy młodocianych osoby, która ukończyła 18 lat w trakcie nauki w ośmioletniej szkole podstawowej, w roku kalendarzowym, w którym ta osoba ukończyła tę szkołę (art. 191¹ K.p.),
ukończenie nauki zawodu na warunkach określonych dla młodocianych (§ 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania - Dz. U. z 2018 r. poz. 2010 ze zm., dalej rozporządzenia).

Przepis § 13 rozporządzenia pozwala osobie, która przed ukończeniem nauki zawodu osiągnęła pełnoletność, na dokończenie nauki zawodu według reguł zastrzeżonych dla młodocianych. Wojewódzki Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 22 kwietnia 2010 r. (sygn. akt III SA/Gd 122/10) uznał ponadto, że: "(...) Pracownik młodociany nie traci tego statusu również wówczas, gdy dojdzie do przerwania nauki zawodu i zmiany pracodawcy - pod warunkiem spełnienia przesłanek, o których mowa w § 14 rozporządzenia - nawet wówczas, gdy zmiana ta nastąpiła już po osiągnięciu pełnoletności. (...) przyjęta interpretacja tego przepisu jest zgodna z intencją prawodawcy, który usunął z niego zapis uniemożliwiający podjęcie na nowo nauki zawodu przez osobę, która ukończyła 18 rok życia. (...)". Przepis § 14 rozporządzenia nakazuje zaliczenie czasu odbytej nauki zawodu do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego w razie przerwania tej nauki i podjęcia jej w tym samym lub zbliżonym zawodzie u tego samego albo innego pracodawcy w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy i sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu.

Z opisu Czytelnika wnioskujemy, że te warunki zostały spełnione, dlatego pełnoletni pracownik mógł ukończyć naukę zawodu na warunkach dla młodocianych - łącznie taka nauka powinna trwać maksymalnie 36 miesięcy, jeśli nie występują przesłanki do przedłużenia tego okresu (§ 6 ust. 1 rozporządzenia).

Należy zauważyć, że przepis § 13 w zw. z § 14 rozporządzenia stanowią wyłącznie o kontynuacji nauki zawodu, a nie zatrudnienia. Stąd można spotkać pogląd, że nie dają one pracodawcy podstaw do stosowania szczególnych zasad zatrudnienia młodocianych dotyczących m.in. czasu pracy czy urlopów wypoczynkowych (por. Przygotowanie zawodowe młodocianych. Komentarz, Prawo pracy - akty wykonawcze - suplement. Komentarz prof. dr hab. Wojciech Muszalski, dr Krzysztof Walczak, C.H. Beck 2005, kom. do § 13 rozporządzenia). Przyjmując jednak, że osoba pełnoletnia kontynuująca naukę na warunkach dla młodocianych zachowuje status pracownika młodocianego, to korzysta także do czasu jej ukończenia z ochronnych regulacji w zakresie warunków wykonywania pracy.

2) Czy pracownik, o którym mowa w pytaniu 1, powinien mieć zmienioną umowę o pracę i informację o warunkach zatrudnienia i wynagrodzeniu?

Przyjmuje się, że umowa bezterminowa i terminowa zawarta w celu przygotowania zawodowego, po jego ukończeniu, staje się zwykłą umową o pracę. W konsekwencji konieczne jest dostosowanie jej treści do wskazań art. 29 § 1 K.p. (w tym m.in. wprowadzenie stanowiska pracy zgodnie z wyuczonym zawodem) i usunięcie zapisów wymaganych przez art. 195 K.p. o rodzaju przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), czasie trwania i miejscu jego odbywania, sposobie dokształcania teoretycznego i wysokości wynagrodzenia gwarantowanego pracownikom młodocianym. Wystarczy do tego tzw. aneks zmieniający.

Ważne: Umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego są zawierane na czas nieokreślony, a na czas określony obejmujący co najmniej okres kształcenia wyłącznie wtedy, gdy pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż wynika to z jego potrzeb (art. 194 K.p. i § 9 rozporządzenia).

Nieprzestrzeganie powyższych reguł jest wykroczeniem, za które grozi grzywna od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 281 pkt 5 K.p.). Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 11 stycznia 2016 r. (sygn. akt III AUa 1249/15) z przepisów art. 194-196 K.p. wynika, że: "(...) umowy o pracę z młodocianymi w celu przygotowania zawodowego mogą być zawierane wyłącznie na czas nieokreślony. Określenie w takich umowach, stosownie do art. 195 § 1 pkt 2 K.p., czasu trwania przygotowania zawodowego nie powoduje, iż umowy te należy traktować jak umowy na czas określony, wygasające z momentem odbycia przygotowania zawodowego. (...)".

Informacja o warunkach zatrudnienia jest przekazywana pracownikowi na piśmie w ciągu 7 dni od zawarcia umowy w celu przygotowania zawodowego. W myśl art. 29 § 3² K.p., ma być ona zaktualizowana, jeżeli zostanie wprowadzony lub zmodyfikowany układ zbiorowy pracy obejmujący pracownika, a także, gdy zmieni się:

obowiązująca pracownika dobowa i tygodniowa norma czasu pracy,
częstotliwość wypłat wynagrodzenia za pracę,
wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
obowiązująca pracownika długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę.

Oznacza to, że Czytelnik powinien również uaktualnić informację po przekształceniu dotychczasowej umowy w zwykłą umowę o pracę. Obowiązany jest to uczynić niezwłocznie, lecz nie później niż w ciągu 1 miesiąca od tego zdarzenia.

Wzory informacji o warunkach zatrudnienia dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl.

Resort pracy uważa, że pierwsza informacja może zawierać dane, o których pracodawca wie, że się zmienią i kiedy to nastąpi, co wyklucza obowiązek jej aktualizowania (stanowisko MPiPS z 22 lutego 2013 r.). Główny Inspektorat Pracy podkreśla natomiast, że taki obowiązek powinien być realizowany na bieżąco, tj. po zaistnieniu zmian w warunkach zatrudnienia (pismo GIP z 10 maja 2013 r., znak GNP-249-4560-3-1/13/PE/R).

3) Czy pracownik z poprzednich pytań powinien otrzymać aneks dotyczący zmiany wynagrodzenia na stawkę minimalnej płacy?

Z chwilą przekształcenia umowy w celu przygotowania zawodowego w umowę zwykłą pracownik powinien otrzymywać co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, adekwatne do wymiaru czasu pracy. Tak wynika z art. 6 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2018 r. poz. 2177 ze zm.). Przestaje go obowiązywać wynagrodzenie należne pracownikom młodocianym w okresie nauki zawodu, obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (§ 19 rozporządzenia). Tym samym niezbędne jest dostosowanie zapisów umowy o pracę w tym zakresie do aktualnego stanu, co zostało również wskazane w odpowiedzi na pytanie 2.