Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 14 (440) z dnia 10.07.2017

Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy i po jego ustaniu w treści umowy o pracę

Zamierzamy zatrudnić pracownika na odpowiedzialnym stanowisku. W związku z tym, zabezpieczając interesy firmy, chcielibyśmy podpisać z nim umowę o zakazie konkurencji w czasie zatrudnienia i po jego ustaniu. Czy zapisy dotyczące zakazu konkurencji można zamieścić w jednym dokumencie wraz z umową o pracę, czy też muszą to być odrębne dokumenty?

Nie ma konieczności sporządzania kilku odrębnych dokumentów. Umowa o zakazie konkurencji może mieć postać klauzuli zamieszczonej w umowie o pracę.

Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy unormowany jest w art. 101¹ § 1 K.p. Zgodnie z jego treścią, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Z brzmienia przepisu niektórzy autorzy wywodzą, iż wymagana jest odrębna umowa o zakazie konkurencji. Jednakże przeważa pogląd, że chodzi tu o odrębną treść, a nie konieczność zamieszczenia umowy w odrębnym dokumencie. Nie ma więc przeszkód, aby zamieścić zapisy przewidujące zakaz konkurencji w tym samym dokumencie co umowa o pracę. Także i w tym przypadku będzie to odrębne od stosunku pracy zobowiązanie stron. Tak też wskazywał kilkakrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z 12 listopada 2003 r. (sygn. akt I PK 591/02, OSNP 2004/20/349) oraz z dnia 9 marca 2006 r. (sygn. akt II PK 235/05, OSNP 2007/3-4/43). Oczywiście decyzja w tym zakresie należy do stron umowy o pracę, które mogę według swego uznania zamieścić postanowienia o zakazie konkurencji w umowie o pracę lub w osobnym dokumencie.

Treść umowy

Zaznaczyć należy, że Kodeks pracy ani przepisy wykonawcze nie zawierają wzorów umowy o zakazie konkurencji. Wynika to z faktu, że umowy te powinny być jak najbardziej zindywidualizowane i dostosowane do wymagań konkretnego pracodawcy i określonego stanowiska pracy. Zwykle na podstawie umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy pracownik zobowiązany jest do niepodejmowania działalności konkurencyjnej w stosunku do działalności swojego pracodawcy. Zakres zakazu strony mogą jednak sprecyzować dokładniej odwołując się zwłaszcza do przedmiotu działalności firmy. Interesy pracodawcy będą tym lepiej zabezpieczone, im bardziej precyzyjna będzie umowa stron.

Wzory umów o zakazie konkurencji dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl

Wydaje się, że korzystne jest zamieszczenie tam zapisów, iż pracownik zobowiązuje się nie tylko nie prowadzić własnej działalności konkurencyjnej w stosunku do swego pracodawcy, ale również, że nie będzie pracować lub świadczyć usług (niezależnie od podstawy prawnej) na rzecz podmiotu prowadzącego tego rodzaju działalność. Na mocy takiej umowy pracownik nie powinien więc świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na jakiejkolwiek innej podstawie (np. w oparciu o umowę zlecenia, kontrakt menedżerski lub umowę o dzieło) na rzecz podmiotu konkurencyjnego wobec pracodawcy, z którym zawarł umowę o zakazie konkurencji. Ponadto pracownik nie powinien prowadzić interesów konkurencyjnych na własny lub cudzy rachunek (powiernictwo, pełnomocnictwo, pośrednictwo, zarząd), uczestniczyć w przedsięwzięciach konkurencyjnych lub wykonywać w nich funkcji doradczych.

Jeżeli strony chciałyby dalej kontynuować ten zakaz, to konieczne jest zawarcie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia na zasadach określonych w art. 101² K.p. Przepis ten przewiduje, że pracodawca może z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie istotnych danych, których ujawnienie mogłoby narazić go na straty, zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia musi zawierać:

• określenie zakresu przedmiotowego zakazu (czyli wskazanie co jest zakazane),
   
• wskazanie czasu obowiązywania zakazu,
   
• wskazanie wysokości odszkodowania należnego pracownikowi, które nie może być jednak niższe od określonego w art. 101² § 3 K.p.

Kodeks pracy nie precyzuje chwili, w której powinna być zawarta umowa o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Oznacza to swobodę stron, które mogą zawrzeć tę umowę zarówno przy podpisywaniu umowy o pracę, jak też i w późniejszym czasie trwania stosunku pracy, aż do chwili rozwiązania stosunku pracy łączącego strony.

Zwracamy uwagę! Dopuszczalne jest objęcie zakazem konkurencji tylko działalności wykonywanej przez pracownika. Natomiast postanowienia umowy zabraniające prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy członkom rodziny pracownika (np. współmałżonce, ojcu czy bratu) należy uznać za mniej korzystne dla pracownika od przepisów prawa pracy i na mocy art. 18 § 2 K.p. nieważne. Dlatego też pracodawca nie mógłby skutecznie w treści umowy o zakazie konkurencji zabronić np. żonie pracownika prowadzenia działalności konkurencyjnej.