Zawieranie umów na czas określony z nauczycielami

Czy nauczycieli można zatrudniać na podstawie umów o pracę na czas określony? Jeśli tak, to czy trzecia umowa tego rodzaju przekształci się w umowę bezterminową?

Nauczyciele mogą być zatrudniani na podstawie umów o pracę na czas określony, jeśli zachodzą okoliczności wymienione w Karcie Nauczyciela. W przypadku nauczycieli przepis art. 25¹ § 1 K.p., na mocy którego następuje zmiana rodzaju trzeciej umowy terminowej w umowę na czas nieokreślony, nie ma zastosowania.

Problematykę zawierania terminowych umów o pracę z nauczycielami reguluje art. 10 ust. 2 i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

Ważne: Dopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela (bez względu na posiadany przez niego stopień awansu zawodowego), na podstawie umowy o pracę na czas określony jedynie w razie zaistnienia takiej potrzeby wynikającej z organizacji nauczania albo w zastępstwie za nieobecnego nauczyciela.

Pierwsza z wymienionych przesłanek jest dość nieprecyzyjna i budzi wątpliwości interpretacyjne. Zatrudnianie nauczycieli mianowanych czy dyplomowanych na czas określony może wystąpić wyjątkowo z przyczyn dotyczących szkoły. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 września 1997 r. (sygn. akt I PKN 226/97, OSNP 1998/11/328) wyjaśnił, że: "Pojęcie »organizacja pracy nauczyciela«, której potrzeby mogą uzasadniać zatrudnienie na czas określony należy odnieść do zasad funkcjonowania szkoły (liczba klas, rodzaj przedmiotów, liczba godzin lekcyjnych, liczba etatów, czas nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowość pracy szkoły), a nie do wykształcenia czy umiejętności nauczyciela.". W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r. (sygn. akt I PZP 14/93, OSNC 1993/11/189) podjętej w składzie 7 sędziów stwierdzono, że w przypadku gdy umowę terminową zawarto z nauczycielem kontraktowym dochodzi do zawarcia umowy na czas nieokreślony, a z nauczycielem mianowanym i dyplomowanym - do powstania stosunku pracy z mianowania. Z kolei w wyroku z dnia 15 września 2006 r. (sygn. akt I PK 62/06, Pr.Pracy 2007/2/31) Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela, jako regulujący wyjątek od zasady, należy wykładać ściśle. Zatrudnienie nauczyciela na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy staje się to konieczne w świetle wynikających z tego przepisu przesłanek. Taka wyjątkowa podstawa zatrudnienia nie może być zależna od uznania pracodawcy. Byłoby to sprzeczne z gwarancyjnym charakterem norm prawnych regulujących stosunek pracy nauczyciela mianowanego.

Inną kwestią jest dopuszczalna ilość umów na czas określony. Zgodnie bowiem z art. 25¹ K.p. zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej, a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca. Reguła ta nie dotyczy umów o pracę na czas określony zawartych w celu:

zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.

Ważne: Do umów o pracę zawieranych z nauczycielami nie ma zastosowania art. 25¹ § 1 K.p. Według art. 5 K.p. jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2000 r. (sygn. akt I PKN 709/99, OSNP 2001/24/716), wskazał że: "Przepis art. 25¹ K.p. nie ma zastosowania, jeżeli ustawa w sposób wyczerpujący wskazuje okoliczności, w których strony mogą zawrzeć umowę o pracę na czas określony (…).". W wyroku z dnia 27 lipca 2006 r. (sygn. akt II PK 148/2006, OSNP 2007/15-16/217) Sąd Najwyższy argumentował, że podstawy zawarcia z nauczycielem umowy o pracę na czas określony zostały wyczerpująco wyliczone w Karcie Nauczyciela. Przepis art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela nie wprowadza fikcji przekształcenia umowy terminowej w umowę na czas nieokreślony. Jest to zrozumiałe, jeżeli zważyć, że przepis ten określa przesłanki warunkujące dopuszczalność zawarcia takiej umowy, które nie są znane Kodeksowi pracy. Jeżeli są one spełnione, to możliwe jest zawieranie kolejnych umów o pracę na czas określony, bez ograniczenia ich ilości. Podobnie Sąd Najwyższy orzekł m.in. w wyroku z dnia 21 września 2009 r. (sygn. akt II PK 36/11) stwierdzając, iż art. 25¹ § 1 K.p. nie ma zastosowania wówczas, gdy ustawa w sposób wyczerpujący (kompleksowy) wskazuje okoliczności, w których strony mogą zawrzeć umowę o pracę na czas określony. Dotyczy to w szczególności zatrudnienia nauczycieli, w odniesieniu do których kwestię zatrudniania na podstawie umów o pracę na czas określony uregulowano całościowo w Karcie Nauczyciela.