Umowa na czas nieokreślony w związku z przekroczeniem limitu ilościowego

Pracownik jest zatrudniany na podstawie następujących po sobie umów na czas określony. Obecna umowa zawarta na okres od 1 lutego 2012 r. do 31 stycznia 2017 r. jest już piątą z kolei. Wcześniej był on zatrudniony: od 1 lipca 2003 r. do 31 stycznia 2004 r., od 1 lutego 2004 r. do 31 stycznia 2006 r., od 1 lutego 2006 r. do 31 stycznia 2009 r., od 1 lutego 2009 r. do 31 stycznia 2012 r. Czy zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami trwająca umowa będzie drugą, czy trzecią umową na czas określony?

Trwająca obecnie umowa o pracę jest umową zawartą na czas nieokreślony.

Od 22 lutego 2016 r. okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech (art. 25¹ § 1 K.p.). Te nowe ograniczenia (limit czasowy i zmieniony limit ilościowy) wprowadziła ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. poz.1220), dalej nowela z 2015 r.

Przepisy przejściowe noweli z 2015 r. określają jak należy traktować umowy na czas określony trwające w dniu jej wejścia w życie. I tak art. 14 ust. 4 wprowadza zasadę, iż do takich umów stosować należy nowe zasady limitowania, z tym że:

• maksymalny 33-miesięczny okres zatrudnienia na podstawie takich umów liczony jest od 22 lutego 2016 r.,
   
• trwająca w dniu 22 lutego 2016 r. umowa o pracę na czas określony uważana jest za pierwszą umowę z maksymalnego limitu trzech umów bądź za drugą, gdy była nią już w momencie jej zawierania, w rozumieniu art. 25¹ K.p. w brzmieniu obowiązującym przed 22 lutego 2016 r. (tzn. jeżeli przerwa między rozwiązaniem pierwszej umowy tego rodzaju a nawiązaniem kolejnej nie przekroczyła 1 miesiąca).

Aby ustalić jaki jest status umowy trwającej w dniu wejścia w życie noweli z 2015 r., o której mowa w pytaniu, konieczne jest przeanalizowanie treści art. 25¹ K.p. na przestrzeni lat.

Artykuł 25¹ K.p. został wprowadzony do Kodeksu pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. nr 24, poz. 110 z późn. zm.) i wszedł w życie 2 czerwca 1996 r. Wówczas stanowił, że zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła jednego miesiąca.

Od 29 listopada 2002 r. do 30 kwietnia 2004 r. stosowanie art. 25¹ K.p. zostało zawieszone do dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - art. 6 ustawy z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. nr 135, poz. 1146 ze zm.).

W dniu 1 maja 2004 r., jednocześnie z odwieszeniem przepisu, na mocy art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy... (Dz. U. nr 213, poz. 2081), dalej noweli z 2003 r., nastąpiła zmiana jego treści poprzez dodanie, że uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy (tzw. aneks) uważa się za zawarcie, od dnia następującego po jej rozwiązaniu, kolejnej umowy o pracę na czas określony. Z limitu wyłączono ponadto umowy zawarte w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy oraz w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie. W myśl art. 15 noweli z 2003 r. przepisy art. 25¹ K.p. w nowym brzmieniu stosowało się do umów o pracę zawartych lub zmienianych w sposób określony w tych przepisach od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej.

Następnie, 22 sierpnia 2009 r., weszła w życie ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. nr 125, poz. 1035 ze zm.), dalej ustawa antykryzysowa, która zawiesiła po raz drugi stosowanie art. 25¹ K.p., z tym że tylko w odniesieniu do przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.). Pracodawcy niebędący przedsiębiorcami, których przepisy ustawy antykryzysowej nie obejmowały, nadal byli zobowiązani stosować ww. przepis.

Zasady zatrudniania pracowników na umowach na czas określony przez przedsiębiorców określał art. 13 ustawy antykryzysowej. Zgodnie z nim, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych takich umów zawartych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie mógł przekraczać 24 miesięcy. Za kolejną umowę na czas określony uważana była umowa zawarta przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy tego rodzaju. Przepisy ustawy antykryzysowej stosowane były do umów zawartych od dnia wejścia w życie ustawy, czyli od 22 sierpnia 2009 r., a także do umów zawartych przed tym dniem, które trwały w dniu wejścia w życie ustawy (art. 35 ust. 1 i 2 ustawy antykryzysowej).

Natomiast zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy antykryzysowej, do umów o pracę zawartych na czas określony w trakcie obowiązywania ustawy, których termin zakończenia wykraczał poza 31 grudnia 2011 r., a więc także trwających w dniu 1 stycznia 2012 r., zastosowanie miał art. 25¹ K.p.

Regulacje w zakresie limitowania umów na czas określony na przestrzeni lat opisaliśmy w UiPP nr 7/2016, str. 34-36.

Od 1 stycznia 2012 r. przedsiębiorcy znów mieli obowiązek stosowania art. 25¹ K.p.

Zgodnie ze stanowiskiem Głównego Inspektoratu Pracy (GPP-364-4560-25-1/11/PE/RP): "(...) Z uwagi na tymczasowy charakter rozwiązań przewidzianych w ustawie antykryzysowej oraz brak przepisu, który wyłączałby stosowanie art. 25¹ Kodeksu pracy w odniesieniu do umów na czas określony, które uległy rozwiązaniu przed wejściem w życie ustawy, może dojść do sytuacji, gdy umowa trwająca w dniu 1 stycznia 2012 r. będzie traktowana jako kolejna w rozumieniu art. 25¹ Kodeksu pracy. Dotyczy to umowy zawartej przed wejściem w życie ustawy, której termin rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r.".

W sytuacji opisanej w pytaniu pracownik od 1 lutego 2012 r. pracuje de facto na podstawie umowy na czas nieokreślony (uwzględniając w limicie dwie wcześniejsze umowy, tj. od 1 lutego 2006 r. do 31 stycznia 2009 r., od 1 lutego 2009 r. do 31 stycznia 2012 r.). Umowa ta w momencie jej zawierania, choć nazwana na czas określony, stała się umową na czas nieokreślony - jako trzecia z kolei umowa okresowa, zawierana bez żadnego dnia przerwy między tymi samymi stronami stosunku pracy. Pierwsze dwie zawarte przez strony umowy (od 1 lipca 2003 r. do 31 stycznia 2004 r. i od 1 lutego 2004 r. do 31 stycznia 2006 r.) nie są brane pod uwagę, gdyż zostały zawarte w okresie, gdy stosowanie art. 25¹ K.p. było zawieszone.

Dla powyższego rozstrzygnięcia nie ma również znaczenia, czy pracodawca jest przedsiębiorcą, czy nie. Jeśli nim:

• nie jest (przepisy ustawy antykryzysowej nie miały do niego zastosowania) - czwarta umowa (zawarta od 1 lutego 2009 r. do 31 stycznia 2012 r.) jest drugą z kolei umową na czas określony, wliczaną do limitu ilościowego, a tym samym kolejna umowa, zawarta 1 lutego 2012 r., jest uważana za bezterminową,
   
• jest, to ma tutaj zastosowanie powołany wcześniej art. 35 ust. 3 ustawy antykryzysowej, na mocy którego czwarta umowa również jest drugą z kolei umową na czas określony (zarówno jej początek, jak i koniec przypada w okresie obowiązywania art. 25¹ K.p.), co oznacza, że zawarta po niej umowa (trwająca obecnie) nie jest mimo nazwy umową terminową, a umową na czas nieokreślony.